Wygląda na to, że projekt nowelizacji ustawy, nad którym zakończyła już pracę komisja sejmowa i został skierowany do senatu, nie ma już szans na zmianę przepisów dotyczących kar pieniężnych dla operatorów i pilotów dronów. Te – zaraz obok opłat urzędowych oraz przeniesienia pełnej odpowiedzialności na użytkownika za ewentualne szkody wyrządzone na ziemi (nawet nie z jego winy) – wzbudzają najwięcej kontrowersji wśród operatorów i pilotów. A więc za co i ile przyjdzie nam ewentualnie zapłacić?.. „I czemu tak drogo?”

Temat kar przewidzianych w nowej ustawie Prawo Lotnicze jest kontrowersyjny z kilku względów. Aby wymóc większe poszanowanie przepisów prawa lotniczego nowelizacja wprowadzi drakońskie kary dla użytkowników dronów. Do tej pory ewentualne naruszenia prawa były rozpatrywane sądownie – sąd oceniał wpływ naruszenia, jego skutki i najczęściej (z racji niskiej szkodliwości) nakładał karę grzywny w wysokości 1000-3000 zł. Po wejściu w życie nowej ustawy kary pieniężne będą znacznie wyższe, w dodatku będą nakładane za dużo mniejsze przewinienia (zupełnie nieproporcjonalnie do skutków naruszenia prawa), a to wszystko w drodze decyzji administracyjnej, a więc znacznie szybciej niż w drodze rozprawy sądowej, bez możliwości odwołania się od niej przed opłaceniem.

Kara lepsza od edukacji?

Jedyny argument jaki przychodzi mi na myśl związany z wpisaniem tych kar do nowej ustawy to chęć wymuszenia przestrzegania przepisów prawa. Z tego samego powodu podnoszone są chociażby mandaty drogowe dla kierowców. Czy jednak wysokość kar i ich nieuchronność przekłada się faktycznie na stosowanie prawa? Nie ma żadnych jednoznacznych dowodów, które by to potwierdzały więc możemy tylko gdybać. Ponadto – nawet jeśli założymy, że „tak to powinno działać” – użytkownicy dronów musieliby mieć jeszcze świadomość, że w ogóle obowiązuje ich ustawa Prawo Lotnicze i że została znowelizowana w ten a nie inny sposób. Problem w tym, że przy setkach tysięcy użytkowników dronów – głównie osób prywatnych – wielu (jeśli nie większość) nie ma o tym bladego pojęcia.

Problem jest wielowarstwowy i z częściowym jego rozwiązaniem byłaby przeprowadzona na szeroką skalę kampania informacyjna (np. Ministerstwa Infrastruktury wraz z Urzędem Lotnictwa Cywilnego i Polską Agencją Żeglugi Powietrznej – w końcu to trzech głównych beneficjentów nowej ustawy). Drony kupuje się dzieciom pod choinkę, na urodziny, na komunię, kupuje się je jako gadżet leżący na półkach sklepowych obok aparatów, kamer sportowych czy innych gadżetów elektronicznych. W sklepach nie praktykuje się wystawiania ulotkek informacyjnych informujących o fakcie, że użytkownika obowiązuje jakiekolwiek prawo i ograniczenia w lataniu. Zaryzykuję stwierdzenie, że sprzedawcy nawet nie mają wielkiego interesu w informowaniu o tych ograniczeniach, bowiem nie jeden potencjalny kupiec mógłby się zwyczajnie rozmyślić…

Wyobraźmy sobie teraz 10-latka świeżo po komunii, który w konsekwencji nieświadomego użytkowania swojego prezentu bez zarejestrowania go wcześniej na stronie https://drony.gov.pl/ jest zagrożony karą – bagatela – 10 000 zł za brak wpisu do rejestru! Brak rejestracji operatora nie skutkuje przecież żadną katastrofą lotniczą, nie jest to wykroczenie, które komukolwiek szkodzi. Jak ta kwota ma się do kary pieniężnej w wysokości 500 zł w przypadku niezarejestrowania auta w ciągu 30 dni od zakupu lub 1000 zł za nie złożenie wnioksu o rejestrację w ciągu 180 dni?.. W dodatku prawo europejskie dla dronów nie nakazuje lokalnym władzom krajowym nakładania kar pieniężnych, a tym bardziej nie reguluje ich wysokości. Sami sobie gotujemy taki los?..

Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który nie zarejestrował się w rejestrze operatorów, w przypadkach określonych w art. 14 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.

Zapis w projekcie ustawy z 16.10.2024 r. (Art. 209un)

Z kolei za brak naniesienia numeru operatora SBSP na obudowę drona grozi kara w wysokości 300 zł.

Dajcie mi operatora/pilota, a paragraf się znajdzie…

Kolejna kontrowersja to karanie operatora i pilota osobno za de facto te same naruszenia. Oczywiście w prawie lotniczym są to dwie rozłączne funkcje (operatorem może być firma zatrudniająca pilotów), ale w praktyce w większość przypadku operator i pilot to ta sama osoba fizyczna latająca swoim prywatnym dronem. Jeśli zerkniemy do Art. 209un, w którym znajdziemy listę kar to znajdziemy tam m.in. zapisy:

8. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem warunków scenariusza standardowego, o którym mowa w art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 4 000 zł za każde naruszenie.
10. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem warunków wykonywania operacji określonych w scenariuszu standardowym, o którym mowa w art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 3 000 zł.

W powyższej sytuacji operator – osoba fizyczna i pilot BSP w jednej osobie jest zagrożony podwójną karą: jako operator (4000zł za każde naruszenie) i jako pilot wykonujący lot (3000 zł).

Jeśli dalej nie podnosi to Waszego ciśnienia to z pewnością piloci ucieszą się też z tego zapisu:

Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z przekroczeniem zaleceń i ograniczeń określonych przez producenta, podlega karze pieniężnej w wysokości 1000 zł.

Art. 209un, projekt nowelizacji ustawy Prawo Lotnicze z 16.10.2024 r.

Loty we mgle? Przy silniejszym wietrze lub w trakcie opadów śniegu? Mało rozsądne! Zajrzyjmy do przykładowej instrukcji producenta dla popularnego modelu DJI Mini 4 Pro:

Lot przy wietrze powyżej 10,7 m/s – odpada. Można też zapomnieć o lataniu podczas opadów śniegów i mgły. Nie wypada również startować ze statku będącego w ruchu, odpada latanie podczas powodzi, ale też w środowisku narażonym na pożary (czyli jakim?), nie wolno też podlatywać do stada ptaków (a co jeśli one podlecą do mnie?). W zależności od tego, na jak skrupulatnego urzędnika natrafimy, będziemy narażeni na karę 1000 zł (!) za lot przeprowadzony niezgodnie z warunkami użytkowania drona zapisanymi przez jego producenta, nawet jeśli nic nikomu się w takiej sytuacji zwyczajnie nie dzieje…

Ciężko nazwać to inaczej niż „skok na łatwą kasę”, która może zacząć spływać od użytkowników dronów po wejściu w życie nowelizacji ustawy. Do kontroli i obsługi kar będzie trzeba zatrudnić kolejnych urzędników, a w dodatku warto pamiętać, że pewne narzędzia dla sygnalistów zostały już udostępnione wiosną mijającego roku 2024 r. (mowa o serwisie/aplikacji CoTuLata umożliwiającej sprawdzanie i zgłaszanie nielegalnych lotów). Być może lepszym dla użytkowników rozwiązaniem byłoby zwyczajnie nałożyć obowiązek rejestracji drona już na etapie jego zakupu tak, jak ma to miejsce w przypadku zakupu choćby kart SIM do telefonów? Owszem – jest to pewna niedogodność dla kupującego i sprzedawcy, ale jednocześnie byłby to pierwszy znaczący krok do uświadomienia klientowi „powagi sytuacji”. Wydaje się jednak, że sklepom i dystrybutorom nie byłoby to na rękę – ponownie odstraszałoby ewentualnie niezdecydowanych kupców i nakładało dodatkowe obowiązki na sprzedawców…

Kto, za co, ile i czemu tak drogo?

Przejdźmy do konkretów, czyli do samych kar, które znalazły się w jednym z ostatnich projektów ustawy o zmianie ustawy Prawo Lotnicze (z 16.10.2024 r.) – najpierw w formie oryginalnych zapisów z projektu, a poniżej – w formie łatwiejszej do zrozumienia tabeli:

1. Kto wykonuje operacje przy użyciu systemu bezzałogowego statku powietrznego niezgodnie z warunkami wykonywania operacji w danej strefie geograficznej, podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł za każde naruszenie.
2. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który nie zarejestrował się w rejestrze operatorów, w przypadkach określonych w art. 14 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
3. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który nie poinformuje w terminie o zmianie danych zawartych w rejestrze operatorów dotyczących tego operatora, podlega karze pieniężnej w wysokości 500 zł.
4. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego operację w kategorii „otwartej”, o której mowa w art. 4 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z naruszeniem warunków wykonywania takiej operacji określonych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 4 ust. 1 dotyczy wszelkich warunków wykonywania lotów w kategorii otwartej m.in. wysokości 120m, lotów na zasadach VLOS, zakaz przewożenia materiałow niebezpiecznych i zrzutów ładunków), podlega karze pieniężnej w wysokości 4 000 zł za każde naruszenie.
5. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, bezzałogowym statkiem powietrznym niezgodnym z art. 40 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/945/UE (art. 40 ust. 5 mówi o wymogu wyposażenia BSP w system zdalnej identyfikacji), podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
6. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego niespełniającego warunków określonych w art. 40 ust. 3 rozporządzenia nr 2019/945/UE (BSP musi mieć właściwości techniczne określone w zezwoleniu lub w LUC), podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
7. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego, nie posiadając ważnego na dzień wykonywania operacji zezwolenia na operację, o którym mowa w art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
8. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem warunków scenariusza standardowego, o którym mowa w art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 4 000 zł za każde naruszenie.
9. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, naruszając warunki certyfikatu LUC, podlega karze pieniężnej w wysokości 12 000 zł.
10. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem warunków wykonywania operacji określonych w scenariuszu standardowym, o którym mowa w art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, podlega karze pieniężnej w wysokości 3 000 zł.
11. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem warunków wykonywania operacji określonych w krajowym scenariuszu standardowym, podlega karze pieniężnej w wysokości 4 000 zł.
12. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem wymogów, o których mowa w art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 8 ust. 1 dotyczy minimalnych wymogów kompetencyjnych oczekiwanych od pilotów BSP działających w ramach klubów i stowarzyszeń modelarskich), podlega karze pieniężnej w wysokości 500 zł.
13. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego niezgodnie z zezwoleniem na operację, o którym mowa w art. 16 ust. 1 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 16 ust. 1 dotyczy zezwoleń wydawanych klubom i stowarzyszeniom modelarskim), podlega karze pieniężnej w wysokości 250 zł.
14. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego operację w kategorii „certyfikowanej”, o której mowa w art. 6 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z naruszeniem art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 7 ust. 3 dotyczy wymogów operacyjnych określonych w rozporządzeniach nr 923/2012, 965/2012 i nr 1332/2011), podlega karze pieniężnej w wysokości 15 000 zł.
15. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, z naruszeniem art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 13 ust. 1 dotyczy operacji transgranicznej), podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
16. Pilot bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z przekroczeniem zaleceń i ograniczeń określonych przez producenta, podlega karze pieniężnej w wysokości 1000 zł.
17. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem art. 14 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 14 ust. 5 ponownie dotyczy rejestracji operatorów), podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
18. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem art. 14 ust. 7 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 14 ust. 7 dotyczy rejestracji BSP, który podlega certyfikacji), podlega karze pieniężnej w wysokości 15 000 zł.
19. Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego, który wykonuje operację z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego z naruszeniem art. 14 ust. 8 rozporządzenia nr 2019/947/UE (art. 14 ust. 8 dotyczy oznaczenia drona numerem rejestracyjnym operatora), podlega karze pieniężnej w wysokości 300 zł.

Tabela oparta o powyższe 19 punktów z karami finansowymi:

Nr	Kogo dotyczy?	Kategoria operacji	Naruszony przepis	Wysokość kary w PLN
1	Nie określono (każdy?)	–	Naruszenie warunków strefy geograficznej	10 000 / każde naruszenie
2	Operator	–	Brak rejestracji w systemie ULC	10 000
3	Operator	–	Nie poinformował w terminie urzędu o zmianie swoich danych w rejestrze	500
4	Operator	Otwarta	Naruszenie warunków kategorii otwartej	4 000 / każde naruszenie
5	Operator	Szczególna	Brak systemu zdalnej identyfikacji w BSP	10 000
6	Operator	Szczególna	BSP nie spełnia właściwości technicznych przewidzianych dla operacji	10 000
7	Operator	Szczególna	Brak ważnego zezwolenia na operację	10 000
8	Operator	Szczególna	Naruszenie warunków scenariusza standardowego	4 000 / każde naruszenie
9	Operator	Szczególna	Naruszenie warunków certyfikatu LUC	12 000
10	Pilot	Szczególna	Naruszenie warunków scenariusza standardowego STS	3 000
11	Pilot	Szczególna	Naruszenie warunków krajowego scenariusza standardowego NSTS	4 000
12	Pilot	Szczególna	Niespełnienie wymogów kompetencyjnych oczekiwanych od pilotów BSP działających w ramach klubów i stowarzyszeń modelarskich	500
13	Pilot	Szczególna	Naruszenie warunków zezwolenia wydanego klubowi / stowarzyszeniu modelarskiemu	250
14	Operator	Certyfikowana	Naruszenie wymogów operacyjnych określonych w rozporządzeniach nr 923/2012, 965/2012 i nr 1332/2011	15 000
15	Operator	Szczególna	Naruszenie wymogów operacji transgranicznej	10 000
16	Pilot	–	Przekroczenie zaleceń i ograniczeń eksploatacyjnych dla danego modelu BSP określonych przez producenta	1 000
17	Operator	–	Naruszenie wymogu rejestracji w systemie ULC	10 000
18	Operator	–	Naruszenie wymogu rejestracji BSP podlegającego certyfikacji	15 000
19	Operator	–	Brak oznaczenia BSP numerem operatora	300

Proszę zwrócić uwagę, że fakt niezerejestrowana operatora SBSP w systemie został uwzględniony dwukrotnie: w punkcie 2 i 17 – wysokość kary jest ta sama, podobnie jak wskazanie na zapisy art. 14 ust. 5. Błąd czy jest gdzieś jakaś subtelna różnica?

Święty spokój…

Niestety w dużej mierze takie zmiany jak wyżej bardzo mocno zniechęcą użytkowników do dronów. Jest to wprawdzie wiechołek góry lodowej, bo to „zniechęcanie” rozpoczęło się wraz z kolejnymi ograniczeniami wprowadzanymi przepisami UE. Niestety znowelizowana ustawa Prawo Lotnicze tylko „dorzuci do pieca” argumentów, które spowodują, że zwyczajnie nie będzie już ochoty choćby do hobbystycznego latania. Oczywiście urząd (ULC) nie będzie miał mocy przerobowych, by wszystkich ścigać i wszystkich karać, ale ustawa niestety będzie dawała możliwość „sprawdzenia poprawności wykonywanego lotu” całej masie służb (więcej o tym w analizie projektu ustawy PL z 16.10.2024 r. oraz w artykule na stronie dlapilota.pl wspomnianym już wcześniej), które same w sobie bez znajomości prawa dla dronów będą mogły podejmować interwencje wobec operatorów/pilotów…

Niestety muszę zakończyć ten artykuł smutnym akcentem – wybranymi wypowiedziami zwykłych użytkowników dronów, które dostałem tudzież na które natknąłem się na grupach dyskusyjnych na FB…

„Obowiązkowe OC, żeby polatać i porobić zdjęcia górom, trochę bez sensu. I te nowe przepisy… kara za to, za tamto. Obawiam się, że strach byłby większy niż sama przyjemność z latania. (…) Bo komuś się umyśli zestrzelić mojego drona w szczerych polach, bo na dole stał dzik i obserwował lochę, a to już jest zagrożenie dla zwierząt. Lepiej będzie jak będę wyspinał się na szczyt i porobię zdjęcia telefonem- wiadomo, to już nie będzie to samo co z lotu ptaka… ale będę miał przynajmniej święty spokój.”

Wszystko idzie w bardzo złą stronę. Jeśli powyższe zapisy będą skutecznie egzekwowane wobec operatorów/pilotów – grozi to pogromem branży a dla wielu osób po prostu rezygnacją z hobby. Jeśli to ma być tylko straszak… cóż, w końcu mamy juz spore doświadczenie we wprowadzaniu „martwego prawa”, które w praktyce jest raczej sporadycznie przestrzegane.

---