Seminarium zorganizowane przez Urzad Lotnictwa Cywilnego, dnia 11 marca 2016r. na temat nowych zmian w prawie dotyczących dronów w polskiej przestrzeni powietrznej dobiegło końca. Jakie są echa po spotkaniu? Jakie zmiany czekają operatorów dronów w Polsce? Pan Paweł Szymański – Główny Specjalista, Stanowisko ds. Bezzałogowych Statków Powietrznych, Departament Personelu Lotnicze, ULC, – który prowadził seminarium, obiecał udostępnić całą prezentację i wszystkie inne dokumenty wykorzystane na seminarium na stronie ULC. Poniżej moje podsumowanie.

---

 

AKTUALIZACJA 17.03.2016: oficjalne podsumowanie seminarium pojawiło się również na stronie ULC wraz z prezentacjami w PDF do pobrania – sprawdźcie tutaj.

---

 

A więc chronologicznie, wg agendy spotkania:

1. Prawo lotnicze w odniesieniu do bezzałogowych statków powietrznych – obowiązujące przepisy – Paweł Szymański

a) Art. 126 ustawy Prawo lotnicze

Omówienie ustawy Prawo Lotnicze i artykułów ustawy, które dotyczą bezzałogowców: Art. 126, Art. 104, Art. 33, ust. 2, Art. 53, Art. 149.

Zasięg wzroku – definicja w Polsce pokrywa się z definicją ICAO – loty, w których pilot lub obserwator utrzymuje stały kontakt ze statkiem powietrznym; brak tutaj konkretnych ograniczeń odnoszących się do odległości lotów wyrażonych w metrach.

b) Czym jest bezzałogowy statek powietrzny?

Modele latające – do rekreacji i sportu, brak ograniczenia wagowego w ustawie Prawo Lotnicze;

Bezzałogowe statki powietrzne – modele latające służące do celów innych niż rekreacja i sport, ograniczone wagowo do 25kg;

c) Świadectwa kwalifikacji:

• Kto powinien mieć świadectwo kwalifikacji operatora czyli gdzie się kończy rekreacja?
• Jak uzyskać świadectwo kwalifikacji i do czego ono uprawnia?

Do tej pory wydano 2235 św. kwalifikacji UAVO w Polsce.

Gdzie się kończy rekreacja? Określa to chyba jedynie PWN, bo w polskim prawie nie ma takiej definicji.

W USA, w Niemczech latanie dronie z aparatem już jest komercją. W Polsce? Należy sobie samemu odpowiedzieć kiedy z drona korzystamy komercyjnie a kiedy dla rozrywki.

d) Zasady wykonywania lotów w zasięgu wzroku (VLOS)

Strefa R – miasta powyżej 25 tyś. mieszkańców – przepisy restrykcyjne, wspólne dla SP i BSP. Wymagana jest zgoda ULC i Prezydenta Miasta.

e) Zasady wykonywania lotów poza zasięgiem wzroku (BVLOS)

Szkolenia są obowiązkowe, świadczone przez podmioty szkolące, które póki co nie są specjalnie certyfikowane (ale wpisane do rejestru ULC). Na dzień dzisiejszy jest w Polsce ok. 21-23 takich podmiotów szkolących.

---

BSP powyżej 25kg są rejestrowane jak standardowe s.p. i kwalifikowane do statków powietrznych kategorii specjalnej. Proces kwalifikacji jest indywidualny.

f) Dyskusja

Czy jest szansa na uelastycznienie wydzielania stref EA/ROL? Teraz procedura trwa aż 90 dni.

Przede wszystkim bezpieczeństwo. Wydzielanie EA NOTAM’em nie wpłynie na podniesienie bezpieczeństwa w przestrzeni powietrznej.

Do kogo kierować wnioski o zgodę na loty w R nad miastami powyżej 25 tyś. jeśli chodzi o władze miasta?

Wkrótce ten problem zniknie (wraz z likwidacją strefy R dla BSP nad miastami).

Czy kiedykolwiek zasięg VLOS został zakwestionowany np. po wypadku BSP?

Nie było takiego przypadku, ale tu wciąż chodzi o bezpieczeństwo. W razie wypadku nie będzie nikogo interesowało czy dron był w zasięgu wzroku, tylko czy był w bezpiecznej odległości od ludzi.

2. Koordynacja lotów bezzałogowych statków powietrznych z Polską Agencją Żeglugi Powietrznej – Maciej Włodarczyk

W polskiej przestrzeni powietrznej mamy dwie przestrzenie kontrolowane: C i D.

Przestrzeń powietrzna jest zmienna, elastyczna – ustalana pod potrzeby jej użytkowników.

MCTR nie występuje w Polsce na chwilę obecną (był w Krzesinach).

CTR nie muszą być stałe (np. w Łodzi były w określonych godzinach aktywne).

Zgoda na loty w CTR wydawana jest ok. 3 dni roboczych.

Zgoda na ROL48 jest wydawana w ok. 5 dni roboczych, ale już z warunkami lotów od PAŻP i tylko z UAVO.

Zasady wykonywania lotów można zasadniczo podzielić na:

• zakaz całkowity (np. TSA, MRT jeśli aktywne) R, P – stałe, z wyjątkiem miast gdzie wymagana jest zgoda ULC
• zgoda zarządzającego (np. MATZ, TRA, ATZ – jeśli aktywne, D – poligony)
• strefa, która nas nie dotyczy TFR – zbyt wysoko
• ROL – zawsze musimy sprawdzić czy ograniczenie jakie wprowadza ROL nas dotyczy . Może być np. zakaz lotów IFR, a więc nie dotyczy BSP. ROLe są publikowane z wyprzedzeniem 28 dni przed faktycznym wejściem w życie. Wymagane jest zgłoszenie organizatora lotów do PAŻP co najmniej 77 dni przed datą publikacji. Czasem wprowadzane są NOTAM’em np. w przypadku zapewnienia bezpieczeństwa publicznego np. ochrona osób.
• w TRA lot może być realizowany, gdy strefa jest aktywna ale skoordynowaniu lotu z zarządzającym strefą.

Check-lista od M. Włodarczyka ;):

• Czy moje miejsce wykonywania lotów znajduje się w jakiejś zabronionej/ograniczonej przestrzeni powietrznej?
• Jeśli loty są poza C i D to warto zgłosić do FIS, ale nie do 100m nad ziemią;
• Czy jest to struktura stała (np. CTR) czy elastyczna (zamawiane dzień przed lub danego dnia)? Czas aktywności stref elastycznych jest na amc.pansa.pl. Plany AUP są zwykle realizowane w zakresie 30-70% w ciągu dnia;
• Jeśli strefa elastyczna jest aktywna to potrzebna zgoda lub sprawdzić czy ograniczenie np. w ROL nas w ogóle dotyczy;
• w TRA lot może być realizowany, gdy strefa jest aktywna;
• jeśli strefa elastyczna jest nieaktywna to wraca do nadrzędnej – najczęściej niekontrolowanej;
• powyżej 100m AGL zalecane jest zgłaszanie do FIS (w przestrzeni niekontrolowanej);

W strefach R nad miastami nie warto zgłaszać dużego promienia koła, w którym zamierzamy latać, bo nie dostaniemy zgody – warto zgłaszać tyle, ile realnie jest nam potrzebne.

Loty w CTR powyżej 6 km od granicy lotniska, BSP do 25kg, do wysokości 100m AGL – loty bez zgłoszeń.

Loty w CTR powyżej 1 km od granicy lotniska, BSP do 0,6kg,  do wysokości 30m AGL lub do wysokości najwyższej przeszkody (w tym drzew lub obiektów budowlanych, znajdującej się w promieniu do 100m od operatora) – loty również bez zgłoszeń.

Najważniejsza różnica miedzy sportem a komercją. Bezzałogowe statki powietrzne w celach rekreacyjnych lub sportowych:

1. zapewniając w każdej fazie lotu bezpieczną odległość poziomą od osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej na wypadek awarii lub utraty kontroli nad modelem latającym;
2. zachowując odległość poziomą nie mniejszą niż 100 m od granic zabudowy miejscowości, miast, osiedli lub od zgromadzeń osób na wolnym powietrzu;
3. zachowując odległość poziomą nie mniejszą niż 30 m od osób, pojazdów, obiektów budowlanych niebędących w dyspozycji lub pod kontrolą operatora;

Bezzałogowe statki powietrzne w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe:

• zapewniając w każdej fazie lotu bezpieczną odległość poziomą od osób, mienia, pojazdów, obiektów budowlanych lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej niebędących w dyspozycji lub pod kontrolą operatora na wypadek awarii lub utraty kontroli nad bezzałogowym statkiem powietrznym;

Przestrzeń niekontrolowana: służba FIS jest na życzenie pilotów załogowych statków powietrznych. Pamiętajmy o tym bo nie wszyscy o nas wiedzą pomimo , że zgłosiliśmy swój lot na FIS. Zgłaszajmy loty powyżej 100m AGL i niższe w pobliżu lotnisk i lądowisk. Nie jest to obowiązek ale zalecenie podwyższające bezpieczeństwo. W strefie RMZ jest konieczność zgłaszania lotów do FIS powyżej 100m. Powyżej 200m AGL w RMZ wymagany jest lot na stałej łączności, czyli drony odpadają. Nie traktujmy FIS jako informację – to stanowisko operacyjne. O ograniczeniach możemy się dowiedzieć w ASM3.

Dla BVLOS wydzielane są przeważnie ROLe. W marcu/kwietniu tego roku ROLe będą zamieniane na TRA, jeśli są często używane do lotów BVLOS. ATZ’ty nie nadają się do lotów BVLOS (bo to przestrzeń niesklasyfikowana). ROLe zgłaszać 77 dni (zgodnie z rozporządzeniem) przed publikacją wg cyklu AIRAC. W przypadku TSA/TRA – minimum 91 dni przed publikacją, w praktyce 120-140 dni, zależy od konsultacji społecznych i przygotowania strefy. Jeśli strefę zamawia BOR to nie ma na to czasu – wtedy strefę się rezerwuje NOTAM’em.

AUP służy przede wszystkim do sprawdzania planowanego użycia struktur elastycznych.

Mapa na stronie amc.polska.pl nie jest aktualizowana.

Fajne graficzne statystyki dla lotów VLOS w CTR i BVLOS zostaną tutaj dorzucone później, jak zostaną udostępnione prezentacje z seminarium.

Co nas czeka w Krakowie i Warszawe?

• szczyt NATO (Warszawa)
• Światowe Dni Młodzieży (Kraków)

Będą wprowadzane ROLe z zakazem wykonywania lotów BSP: 100km wokół CTR w Warszawie przez 4 dni. W Krakowie, Częstochowie, Oświęcimiu, Kalwarii i Wieliczce również będzie całkowity zakaz lotów BSP w okreśonych dniach trwania ŚDM.

Docelowo wszystkie strefy TSA będą wymieniane na TRA, by loty BSP były możliwe po uzyskaniu zgody.

3.  Zmiany w przepisach określających zasady wykonywania lotów w zasięgu wzroku VLOS – Paweł Szymański

Dotyczyć będę dwóch rozporządzeń, które weszły w życie 2013 roku (projektowane dużo wcześniej).

Nowe rozporządzenie dzieli się na część ogólną i załączniki (odpowiadające za różne S.P.).

Będą dwa załączniki 6 i 6a – dotyczące: latających rekreacyjnie (modelarze) i latających „komercyjnie”.

Główne zmiany:

• podniesienie limitu masy startowej dla lotów VLOS – nowy górny limit 150kg wynika z przepisów unijnych (do 150kg podlegają przepisom krajowym, nie unijnym); nowe rozporządzenie nie ma MTOM, ma „MASĘ STARTOWĄ” – masa s.p. gotowego do lotu;
• wyłączenie BSP do 25kg z konieczności uzyskania zgody na loty w R nad miastami powyżej 25 tyś. – pozostają jednak ograniczenia nad parkami narodowymi (R);
• dla uczelni wyższych – jeśli loty nie będą usługowe to do 25kg BSP nie będzie potrzebne UAVO, ale loty na zasadach jak dla modelarzy;

Zmienia się odpowiedzialność operatora:

• zakłócanie spokoju lub porządku publicznego – NOWOŚĆ, z racji skarg na „droniarzy”;
• obserwator nie ponosi winy za ew. skutki wypadku – jedynie operator drona;
• konieczność stosowania się do zaleceń producenta BSP;
• na własną odpowiedzialność dokonujemy kontroli technicznej BSP;
• definicja „zachowania szczególnej ostrożności” i „bezpiecznej odległości” (analogia do kodeksu drogowego i samochodów) – dostosowanie odległości do panujących warunków w powietrzu i na ziemi, do pogody itd., zapewnienie sobie miejsca na starty i lądowanie, aby lto był jak najbezpieczniejszy;
• zasięg wzroku – definicja nowa wyłączająca zastosowanie przyrządów optycznych (lornetek, lunet itp.)

Załącznik 6 – Modele latające:

• tylko operacje VLOS;
• zapewnienie bezpieczeństwa;
• odległość pozioma 100m od skupisk (ludności, budynków) i 30m od pojedynczych osób i mienia (auta);
• dla modeli do 600g – zwyczajnie należy zapewnić bezpieczeństwo (nie ma ograniczeń co do odległości poziomej, za to do wysokości 30m AGL);
• loty na zawodach – na zasadach organizatora.

Załącznik 6a – Bezzałogowe Statki Powietrzne:

• tylko z UAVO
• brak ograniczeń odłegłościowych – wprowadzona „bezpieczna odłegłość”;
• CTR, ATZ, D, parki narodowe – te same zasady co dla modelarzy;
• P – bez zmian, lista instytucji zarządzających P jest dostępna w sieci;
• R nad miastami – zostaną zlikwidowane;
• obiekty jądrowe – możliwe za zgodą;

NOWOŚĆ – Zasady eksploatacji:

• tabliczki znamionowe (np. w formie naklejki) do identyfikacji BSP;
• światła ostrzegawcze w BSP (nie sprecyzowane, byle BSP był widoczny) – konieczne w nocy, żeby były loty VLOS (noc jest określona w lotnictwie jako 30 min po zachodzie Słońca i 30 min przed wschodem);
• noszenie kamizelki ostrzegawczej;
• posiadanie instrukcji operacyjnej;

Służby państwowe nie muszą mieć świadectw kwalifikacji (policja, straż pożarna, straż graniczna, wojsko).

ULC nie planuje rejestracji dronów tak, jak to ma miejsce w USA.

Za niedługi czas wejdą wspólne przepisy z Unią Europejską na zasadzie „szacowania ryzyka”. W przyszłości UE będzie szacować zagrożenie dotyczące wykorzystania dronów. Jeśli np. rolnik będzie korzystał z dronów do monitorowania swojego pola to wg krajowych przepisów musi mieć UAVO, bo to nie jest rekreacja ani sport. Ale wg przepisów UE polegających na „szacowaniu ryzyka” Unia może stwierdzić, że takie loty nie są ryzykone (bo są nad polem, zdala od ludźi) i może zezwolić na loty bez żadnych pozwoleń, papierów np. do 30m nad polem.

Policja nie ma taryfikatora mandatów dla operatorów dronów. O tym (i o całych procedurach w policji) decyduje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Służby więzienne czy straż miejska również ma bardzo nieokreślone uprawnienia do kontrolowania operatorów.

Na dzień dzisiejszy żadna sprawa związana z dronami nie miała swojego finału w sądzie.

4.  Zmiany w przepisach określających zasady uzyskiwania świadectw kwalifikacji – Paweł Szymański

a) Nowe zasady uzyskiwania uprawnień VLOS, BVLOS, INS

Koniec z samokształceniem – szkolenia będą wymagane. Będzie 30-dniowy okres wejścia w życie nowego prawa po jego ogłoszeniu. Samokształcenie będzie tylko na podniesienie kategorii wagowych lub dodatkowe uprawnienia na A, H, MR, AS.

Spis treści prezentacji:

b) Nowe uprawnienia wpisywane do świadectw

Dodatkowe kategorie dodatkowe (waga i rodzaj BSP) będzie można zdobyć na podobnych zasadach jak przedłużanie uprawnień.

Nowe pojęcie „masy startowej”.

Zniesione będzie uprawnienie TOR i kategoria O statku powietrznego.

BVLOS uprawnia również do lotów VLOS.

Pod kategorię AS łapie się sterowiec i balon.

Nowa kategoria wagowa do 5kg nie zawiera kategorii statku powietrznego. Jeśli ktoś zrobi egzamin na MR do 5kg, to również będzie mógł latać A, H i AS do 5kg. Egzamin teoretyczny będzie jednak z zakresu wiedzy o wybranym przez kursanta statku powietrznym – nie z zakresu wszystkich BSP.

Uprawnienia INS będą podzielone na VLOS i BVLOS. Będzie trzeba wyszkolić 2 osoby na zasadach nadzorowanej praktyki instruktorskiej.

Instruktorzy FI z uprawnieniami na drony (VLOS/BVLOS) po zdaniu egzaminu instruktorskiego będą mieli uprawnienia INS.

c) Przepisy przejściowe

Obecni operatorzy z uprawnieniem do 2kg będą mieli kategorię do 5kg; obecni z uprawnieniem do 7kg będą mieli do 25kg; do 25kg – zostają bez zmian. Powyżej 25kg będą mieli do 150kg.

Przedłużenie uprawnień polega na wizycie u egzaminatora i zrobieniu lotu sprawdzającego. Nie potrzebne szkolenie dodatkowe ani egzamin teoretyczny. UWAGA: jeśli termin ważności uprawnień upłynie i będziemy chcieli przedłużyć to znów trzeba będzie zrobić szkolenie.

d) Podmioty szkolące

Firmy zarejestrowane obecnie w ULC – NIE SĄ OŚRODKAMI CERTYFIKOWANYMI! To są podmioty rejestrowane.

Wymogi do założenia ośrodka szkoleniowego:

• instruktor z uprawnieniami
• złożony wniosek
• trzeba wskazać, że jesteśmy w posiadaniu miejsca na szkolenie
• program szkolenia będzie musiał być zatwierdzony przez ULC

e) Egzaminy

Jak wyżej.

5. Akcja informacyjna „Lataj z głową”.

6. Pytania i odpowiedz.

Trwają pracę nad tym, by ujednolicić uprawnienia UAVO tak, by mogłby obowiązywać również w innych krajach Unii Europejskiej.