Drony na uwięzi – choć nie tak popularne jak klasyczne „wolno latające” (w domyśle: nie związane z podłożem) bezzałogowce – mają sporo zalet, a do najistotniejszych z nich należy praktycznie nieograniczony czas przebywania w powietrzu z racji zasilania BSP bezpośrednio z ziemi, a także szybka przewodowa transmisja sygnału na ziemię.

Ponadto drony na uwięzi (ang. tethered drones) mają naturalny ogranicznik odległości i wysokości lotu wynikający z długości samej uwięzi więc uznawane są za nieco bezpieczniejsze w kontekście używania ich w pobliżu lotnisk. Ograniczenie to nie jest jednakowe dla wszystkich modeli tego typu dronów, bowiem są już dostępne na rynku drony na uwięzi wyposażone również w baterię, która pozwala na lot w razie zerwania uwięzi. Pomijając jednak ten aspekt powstaje pytanie o zasady użytkowania takich dronów. Czy są one różne (mniej restrykcyjne) w stosunku do dronów wolno latających?

W rozważaniu zasad lotów dla dronów na uwięzi możemy ograniczyć się do lotów VLOS wielowirnikowcami (MR) o MTOM do 25 kg. Znacząca większość dronów na uwięzi to stosunkowo ciężkie wielowirnikowce o maksymalnej masie nie przekraczającej 25 kg, a sama uwięź powoduje, że są to loty w zasięgu wzroku pilota (VLOS) o ile jest on na miejscu operacji.

Co na to prawo europejskie? Rozporządzenie 2018/1139, 2019/945, 2019/947 i Easy Access Rules

Ponieważ od 31.12.2020 r. w Polsce (i nie tylko) obowiązuje prawo europejskie dla dronów to w pierwszej kolejności przepisów dla BSP na uwięzi powinniśmy szukać w unijnych rozporządzeniach.

Weźmy na warsztat rozporządzenie bazowe, które stanowi podwaliny pod rozporządzenie wykonawcze i delegowane – chodzi oczywiście o rozporządzenie 2018/1139 z 4 lipca 2018 r. („w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie lotnictwa cywilnego i utworzenia Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego”). Mamy tutaj ZAŁĄCZNIK I – Statki powietrzne, o których mowa w art. 2 ust. 3 lit. d). Statki, o których mowa w art. 2 ust. 3 lit. d to „(…) statki powietrzne wymienione w załączniku I, których operacje wiążą się z niskim ryzykiem dla bezpieczeństwa lotniczego, ani do uczestniczącego w nich personelu i organizacji, chyba że dany statek powietrzny otrzymał certyfikat, lub uznano, że otrzymał certyfikat, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 216/2008”.

W Załączniku I na końcu znajduje się interesujący nas zapis:

2, Ponadto niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do:
a) statków powietrznych na uwięzi bez układu napędowego, w przypadku gdy maksymalna długość uwięzi wynosi 50 m, i gdzie:
(i) MTOM statku powietrznego, łącznie z ładunkiem, jest mniejsza niż 25 kg; lub
(ii) w przypadku statków powietrznych lżejszych od powietrza, ich maksymalna nominalna objętość jest mniejsza niż 40 m3;
b) statków powietrznych na uwięzi, których MTOM jest nie większa niż 1 kg.

ZAŁACZNIK I – rozporządzenie 2018/1139

A więc:

• dla dronów na uwięzi (z napędem) o masie MTOM < 1 kg europejskie rozporządzenie nie ma w ogóle zastosowania
• rozporządzenie to nie ma również zastosowania dla BSP na uwięzi o maksymalnej długości 50 m i bez napędu (balon, latawiec) o ile MTOM < 25 kg lub (dla statków lżejszych od powietrza) ich nominalna objętości < 40 m3.

Szukając zapisów w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2019/947 („w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych”) okazało się, że jedyne wzmianki o „tethered drones” w tym rozporządzeniu są w Dodatku 1 do rozporządzenia dotyczącym stosowania scenariusza standardowego STS-01, a konkretnie zapewnienia kontrolowanego obszaru naziemnego:

Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z STS-01 muszą spełniać wszystkie poniższe warunki: (…) muszą być wykonywane na kontrolowanym obszarze naziemnym, w skład którego wchodzą: (…) w przypadku operacji z użyciem BSP na uwięzi promień równy długości uwięzi plus 5 m, wychodzący z punktu, w którym uwieź ma punkt mocowania na powierzchni Ziemi;

Dodatek 1 do 2019/947

Jest to praktycznie jedyny fragment całego rozporządzenia, w którym znajdziemy odniesienie dotyczące BSP na uwięzi.

Z kolei zaglądając do drugiego obowiązującego rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/945 („w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich”) informacje związane z dronami na uwięzi znajdziemy w następujących częściach:

• CZĘŚĆ 3 – Drony klasy C2
• CZĘŚĆ 4 – Drony klasy C3
• CZĘŚĆ 16 – Drony klasy C5

W powyższych informacji wynikają póki co dwie kwestie:

• dronami na uwięzi można latać w kategorii otwartej (w podkategorii A2 i A3), bowiem drony klasy C2 i C3 dedykowane do kategorii otwartej (A2/A3) są przewidziane również w opcji „na uwięzi”;
• dronami na uwięzi można latać w kategorii szczególnej w scenariuszu STS-01, bowiem dron klasy C5 jest również przewidziany w opcji „na uwięzi” co wynika już z rozporządzenia 2019/947 i zapisów dla STS-01;

Z podstawowych europejskich aktów prawnych i nie tylko pozostało zweryfikować jeszcze Easy Access Rules for UAS (2019/945 i 2019/947) czyli dokument, który zawiera materiały doradcze/poradnikowe i akceptowalne sposoby spełnienia wymagań wynikających z rozporządzeń 945 i 947 oraz z metody SORA analizy ryzyka.

Krótka analiza Easy Access Rules for UAS wykazała, że drony na uwięzi są uwzględniane (ponownie) jako drony klasy C2 i C3, a także drony C5 używane do STS-01, a więc nic nowego. Ponad to jednak – w przypadku wnioskowania o zezwolenie na operację poza scenariuszem standardowym – dron na uwięzi może być potraktowany jako sposób na obniżenie klasy ryzyka na ziemi poprzez zastosowanie mitygacji M1:

To z kolei dostarcza nam dodatkowej informacji:

• drony na uwięzi mogą być stosowane w kategorii szczególnej poza scenariuszem standardowym (w operacjach na zezwolenie na podstawie PDRA S-01 lub poza PDRA).

Szukając jeszcze głębiej informacji o dronach na uwięzi w prawie UE trafiłem jeszcze na easowskie FAQ nr. 132034, czyli proste pytanie i odpowiedź o następującej treści:

Czy loty na uwięzi są objęte zakresem rozporządzenia UE w sprawie bezzałogowych statków powietrznych? Co z przywiązanymi i nieprzywiązanymi statkami powietrznymi latającymi swobodnie?
Odpowiedź: Tak. Zasadniczo rozporządzenie UE dotyczy wszystkich bezzałogowych statków powietrznych na uwięzi, o masie powyżej 1 kg i posiadających układ napędowy. Jeśli są to przywiązane statki powietrzne latające swobodnie (takie jak latawce), rozporządzenie UE w sprawie bezzałogowych statków powietrznych ma zastosowanie tylko wtedy, gdy ich masa przekracza 25 kg. Zmiana tego wymogu wymagałaby zmiany rozporządzenia podstawowego, a nie można tego zrobić za pomocą rozporządzenia wykonawczego. Swobodnie latające statki powietrzne i nie będące na uwięzi o masie mniejszej niż 250 g nie muszą spełniać żadnych wymogów.

FAQ pochodzi z 26.10.2021 r. i zasadniczo jest to powtórzenie tego, co zostało już przeze mnie wskazane w rozporządzeniu bazowym na początku.

Co na to polskie akty prawne?

Powyższy temat prawa europejskiego mógłby zamknąć już temat dronów na uwięzi, ale pamiętajmy, że ULC wydał jeszcze Wytyczne Prezesa ULC zarówno dotyczące ogólnych zasad lotów i eksploatacji BSP (Wytyczne nr 7/2024 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 20 maja 2024 r. w sprawie sposobów wykonywania operacji przy użyciu systemów bezzałogowych statków powietrznych) a także wytyczne dla poszczególnych krajowych scenariuszy standardowych NSTS – w tym przypadku warto zajrzeć do odpowiednika STS-01, czyli NSTS-02 – operacje VLOS dronem wielowirnikowym (MR) o MTOM do 25 kg.

Okazuje się, że wytyczne dla NSTS-02 nie rozróżniają dronów na uwięzi od wolno latających BSP, a zatem zapisy NSTS-02 mają zastosowanie dla jednych i drugich. To samo dotyczy wytycznych „w sprawie sposobów wykonywania operacji przy użyciu SBSP” – brak wzmianek o lotach na uwięzi i odróżnienia ich od lotów wolnych BSP.

Zajrzałem jeszcze na stronę PAŻP, bowiem w przestrzeniach CTR Agencja mogłaby wprowadzić ewentualnie jakieś rozróżnienie dla dronów na uwięzi, ale i tu nie znalazłem żadnych dodatkowych informacji.

Podsumowanie

Najważniejszy zapis z rozporządzenia bazowego 2018/1139 głosi, iż prawo europejskie dla dronów nie obejmuje BSP na uwięzi z napędem jeśli waga drona (MTOM) nie przekracza 1 kg.

Powyżej 1 kg masy maksymalnej drona na uwięzi prawo europejskie ma już zastosowanie (chyba, że dron nie ma napędu – jest balonem lub latawcem z ograniczeniem do 50 m długości uwięzi, 25 kg MTOM tudzież objętości < 40 m3).

Loty dronów na uwięzi z napędem są możliwe zarówno w kategorii otwartej jak i szczególnej.

W przypadku kategorii otwartej mogą to być drony klasy C2 (< 4 kg) i C3 (< 25 kg), a więc zarówno w podkategorii A2 i A3, ale dronem na uwięzi nie posiadającym klasy również można wykonać taki lot w podkategorii A3 – z zastosowaniem zasad tej kategorii (>150 m od zabudowy i osób postronnych).

W przypadku dronów na uwięzi stosowanych w kategorii szczególnej mamy opcje lotów na zasadach NSTS (docelowo NSTS-02 czyli MR o MTOM < 25 kg na zasadach VLOS) lub STS-01 z klasą C5. Wychodząc poza scenariusze standardowe i występując o zezwolenie na operację posiadanie drona na uwięzi będzie dodatkowym atutem i daje możliwość zastosowania mitygacji M1 obniżającej ryzyko operacji na ziemi (iGRC).

---