Na MSPO w Kielcach (Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego) jeżdżę nieprzerwanie od kilku ostatnich lat i z roku na rok obserwuję wzrost prezentowanych technologii bezzałogowych (tych latających, ale nie tylko). Nie mogłem zatem przegapić odwiedzin na tegorocznej już 32. edycji MSPO licząc na kolejne dronowe nowości i zgodnie z przewidywaniami: nie zawiodłem się.

Trwający od ponad 2 lat konflikt na Ukrainie jest stymulantem rozwoju wojskowych dronów i innych technologii bezzałogowych przemysłu „obronnego” (zgodnie z założeniem i nazwą samego wydarzenia;). Doświadczenia zbierane w tym konflikcie stanowią często podstawę do opracowania nowych rozwiązań dostosowanych do takiego pola walki, jakie widzimy za naszą wschodnią granicą.

Na tegorocznych targach jest widoczny istotny wzrost firm ukraińskich, które prezentują swoje drony na MSPO (tak wielu firm ukraińskich nie było ani w 2022 ani rok temu). Doświadczenie zbierane na froncie jest wprost przekładane na nowe rozwiązania, które opracowują krajowe (tzn. ukraińskie) firmy i chcą dalej sprzedawać je poza granicami swojego kraju.

Wśród prezentowanych rozwiązań BSP niewielkich rozmiarów przodują szczególnie dwa rodzaje: „drony kamikadze” pod postacią znajomo wyglądających dronów FPV o prostej 4-silnikowej konstrukcji, niskich kosztach produkcji, a zarazem możliwości szybkiego wytwarzania produktu np. z wykorzystaniem CNC lub drukarek 3D. Prócz standardowych quadcopterów FPV prezentowane były również niewielkich rozmiarów płatowce o takim samym zastosowaniu (amunicja krążąca najczęściej jednorazowego użytku) wyposażone w kilkukilogramową głowicę bojową różnego typu i sile odpowiadającej pociskom moździerzowym bądź RPG. Wśród nich można było wyróżnić naprawdę tanie i proste BSP wręcz wydrukowane na drukarkach 3D, jak również bardziej profesjonalne systemy (WARMATE, Switchblade 300 i zbliżone – wystrzeliwane z wyrzutni ręcznych, montowanych na różnych pojazdach lub samodzielnie stojących, a także BSP pionowego startu).

Druga grupa najczęściej spotykanych BSP to drony rozpoznania i naprowadzania na cele z powietrza. Wśród nich dominowały przede wszystkim stałopłaty (czasem pionowego startu i lądowania tzw. VTOL lub wystrzeliwane z katapult) z różnego rodzaju sensorami optycznymi.

Całkiem sporą grupę stanowiły również duże drony wielowirnikowe o znaczącym udźwigu, które przenosiły od spodu zasobniki na minimum kilka pocisków zrzucanych pionowo w dół na cele (odpowiedniki ukraińskich dronów „Baba Jaga”, które nocą atakują pozycje rosyjskie).

Mam wrażenie, że w tym roku jest również szersza oferta na drony „osobiste” dla żołnierzy – zarówno te do obserwacji pola walki jak i drony bojowe. Najczęściej przyjmują one formę tuby wielkości sporego termosu z rozkładanymi ramionami i śmigłami, w którym kamera znajduje się u spodu a panel sterowania jest przymocowany na klatce piersiowej żołnierza. Takie rozwiązanie pod postacią BSP X-FRONTER ma od jakiegoś czasu również polska spółka WB GROUP, ale nie tylko.

Największe wrażenie wizualne robiły na mnie jednak duże konstrukcje BSP prezentowane głównie na zewnątrz, opracowane przez takie firmy i instytucje jak Airbus (Flexrotor), Boeing (różne koncepty BSP), Baykar (klasyk: Bayraktar TB-2), Protar (cel latający F4J), Elbit Systems, General Atomics, Naudi (ukraiński producent, pokazał wiele różnych dronów m.in. Jupiter H1L) czy nasze rodzime: WB Group (całe stoisko dronów łącznie z najnowszym WARMATE 50, o którym niżej), FlyFocus (BSP Striker z wyrzutnią WS-150 opracowaną przez ITWL).

Na targach MSPO nie brakowało także konceptów dronów typu loyal wingman, dronów opartych o algorytmy AI a także polskich firm rynku cywilnego, które w swojej ofercie mają również rozwiązania dedykowane dla służb mundurowych (nie tylko wojskowych).

Poniżej wybrane konkretne rozwiązania zaprezentowane na tegorocznym MSPO 2024.

WARMATE 50 – nowość od WB GROUP

Czy ktoś jeszcze nie słyszał o dronowych nalotach ukraińskiej armii na rosyjskie rafinerie, magazyny paliw i inne strategiczne obiekty, które znajdują się setki kilometrów w głąb Rosji? W większości odpowiadają za nie drony dalekiego zasięgu, które potrafią przelecieć ponad 1000 km i uderzyć precyzyjnie w cel.

Zapewne na bazie takich ukraińskich doświadczeń firma WB GROUP zaprezentowała premierowo dron WARMATE 50. Jeśli kojarzycie amunicję krążącą WARMATE tej polskiej spółki to zapewne wiecie, jak bardzo jest skuteczna i tym samym chętnie wykorzystywana również na Ukrainie. Jednak do tej pory WARMATE (kolejne wersje 1, 2 i 3) był to niewielkie kilkukilogramowe konstrukcje z ok. 1.5-kg głowicą bojową stanowiącą odpowiednik przeciwpancernych pocisków kierowanych (PPK), rażący cele na dystansie do 30 km.

Zaprezentowany po raz pierwszy na MSPO dron WARMATE 50 (poniżej) to również „dron kamikadze”, który może osiągnąć odległość aż 1000 km i na swoim pokładzie transportuje niewymienną (w porównaniu do innych modeli serii WARMATE) głowicę bojową o wadze 50 kg. Taki zasięg i taki ładunek na pokładzie jest w stanie razić duże cele będące elementami infrastruktury krytycznej w podobny sposób co ukraińskie drony atakujące obiekty w głębi terytorium Rosji.

Nowy dron WARMATE 50 jest napędzany silnikiem spalinowym i posiada śmigło pchające, a nowoczesny design ma spełniać również funkcję praktyczną – zmniejszać odbicie fal radarowych i tym samym zmniejszać jego wykrywalność.

WB GROUP w trakcie targów MSPO podpisała z Politechniką Gdańską umowę o współpracę w zakresie opracowania i badań rozwojowych m.in. bezzałogowych systemów morskich, a także z Siecią Badawczą Łukasiewicz – Instytutem Lotnictwa oraz firmą Leonardo.

Systemy antydronowe

Na MSPO 2024 nie zabrakło również systemów antydronowych. Takie rozwiązania zaprezentowała firma AP-FLYER, która pokazała swój kompleksowy system antydronowy MADDOS (Multi-sensor Automatic Drone Detection & Observation System). System pozwala na wykrywanie i śledzenie dronów powietrznych, a także ich neutralizację przez zakłócenia ich sygnałów oraz ich fizyczne niszczenie ich z pomocą własnych dronów lub systemów artyleryjskich.

Firma AP-FLYER MADDOS pokazała również drony ze swojej oferty wchodzące w skład system antydronowego.

Od lat na MSPO prezentuje się również polska firma „antydronowa” – APS – Advanced Protection Systems. W tym roku prezentacja APS była szczególnie ciekawa, bo premierę miał dron wchodzący w skład systemu APC Ctrl+Sky przeznaczony do niszczenia innych dronów i w dodatku jest wielokrotnego użytku!

Dron APS najprościej mówiąc służy jako taran, który ma fizycznie zniszczyć obcego drona, ale sam powinien przetrwać taranowanie – stąd widoczna na powyższym zdjęciu zwarta i odporna konstrukcja BSP wyglądem przypominająca głowicę bojową, która jednak nie wybucha. Silniki pchające są osłonięte od góry, a śmigła zamontowane od spodu, by zmniejszyć prawdopodobieństwo ich uszkodzenia podczas taranowania. Nawet jeśli taki dron nie przetrwałby zderzenia z innym i nie mógł powrócić, to jego strata nie będzie tak kosztowna jak drogie rakiety używane do niszczenia niewielkich i znacznie tańszych dronów.

Inna polska firma Terra Hexen prezentowała indywidualne rozwiązania antydronowe służące zakłócaniu działania BSP w locie:

Milgeomed – narzędzie zdalnej oceny funkcji życiowych rannych na polu walki

Swoją premierę na MSPO miał system Milgeomed – narzędzie, którego zadaniem jest zlokalizowanie rannych na polu walki, a następnie szybka ocena ich stanu zdrowia i koordynację działań ratowniczych. System wykorzystuje do tego celu dane zbierane rzecz jasna przez drony.

Milgeomed powstał w wyniku współpracy Wojskowej Akademii Technicznej, Wojskowego Instytutu Medycznego, Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych oraz firmy Investcore Sp. z o.o. Sp.k.

Drony wyposażone w kamery oraz inne sensory w tym np. czujnik pozwalający na detekcję dwutlenku węgla w powietrzu wydychanym przez rannego oraz radar szumowy – zlokalizują rannych, ocenią ich funkcje życiowe, zapewnią stały podgląd stanu zdrowia i pomogą w koordynacji medyków pola walki. To wciąż nie wszystko – dzięki Milgeomed będzie możliwe także skontaktowanie się z poszkodowanym przez mikrofon czy dostarczenie leków.

Centralnym elementem systemu jest Inteligentna Mapa Życia pokazująca w czasie rzeczywistym parametry życiowe, a także wskazująca, którzy ranni potrzebują pomocy w pierwszej kolejności. Dane z Inteligentnej Mapy Życia są przesyłane do ratowników działających w terenie, którzy mogą dotrzeć do rannych sprawniej i bezpieczniej niż kiedykolwiek wcześniej, a to wszystko dzięki pokazywanym w systemie drogom ewakuacyjnym i trasom dotarcia do poszkodowanych.

Oferta firmy Uniforce

Firma Uniforce z Poznania zaprezentowała m.in. Skydio – model X10D z modułem NightSense, umożlwiającym autonomiczny lot w ciemnościach, aplikację mobilną Reveal Farsight do tworzenia i analizy taktycznej modeli 3D terenu a także jest dron AtlasPRO – produkt łotewskiej firmy Atlas Aerospace. O jego wyjątkowości przesądza nie tyle trójwirnikowa konstrukcja samego drona, co niezwykle bogaty ekosystem urządzeń dodatkowych, radykalnie poszerzających zakres działań operacyjnych Atlasa. Wszystkie z urządzeń działają w sieci MESH, co można wykorzystać np. do zwielokrotnienia zasięgu radiowego, szczególnie w trudnym terenie.

Podsumowanie MSPO 2024

MSPO 2024 z perspektywy obserwatora branży BSP to kolejny duży krok naprzód jeśli chodzi o ilość oferowanych rozwiązań w tym sektorze obronności. Widać wyraźne wpływy tego, czego wszystkich nauczyła niestety wciąż trwająca wojna na Ukrainie. Z jednej strony jest to dramat ludzki, a z drugiej to impuls dla przemysłu: do modyfikowania, udoskonalania i dostosowywania dronów do współczesnego europejskiego pola walki. Ukraińskie firmy zbierają bardzo cenne doświadczenie (niestety) z „własnego podwórka”, ale zarazem oferowane przez te firmy rozwiązania mogą znaleźć odbiorców na całym świecie a ich atutem jest to, że praktycznie zostały sprawdzone w boju. Nie dziwi zatem fakt, że ilość firmy ukraińskich odczuwalnie wzrosła na MSPO względem poprzednich lat.

Ciekawostką jest fakt, iż pomiędzy bardzo zaawansowanymi technologiami BSP można było spotkać produkty ekstremalnie proste w swojej budowie i sterowaniu (ręcznym). To jednak nie powinno dziwić, bo ostatni rok pokazał niejednokrotnie (poprzez nagrania wideo z frontu ukraińskiego), że dronem FPV wartym ok. 2000 zł (plus głowica bojowa) można unieszkodliwić m.in. najnowszy model rosyjskiego czołgu T-90 za kilka milionów dolarów. W dodatku te pierwsze można tworzyć w setkach tysięcy sztuk, nie tylko tanim kosztem, ale również bez wyspecjalizowanych linii produkcyjnych – niemal „w warunkach garażowych” – i po krótki przeszkoleniu z lutowania oraz konfiguracji oprogramowania. Zatem nie potrzeba wyspecjalizowanych pracowników, ale też żołnierz używający tego sprzętu nie musi spędzić wielu tygodni na szkoleniu jak w przypadku obsługi czołgu czy innych bardziej zaawansowanych maszyn wojennych. Na końcu i tak liczy się skuteczność w niszczeniu wroga więc – cytując reklamę pewnego proszku do prania sprzed 25 lat… – „po co przepłacać”?;)

Oczywiście zarówno czołgi jak i znacznie bardziej zaawansowane drony są armii potrzebne. Nie mniej tendencja do wyposażania żołnierzy w indywidualne drony może być wzrostowa. Systemy BSP stale się miniaturyzują, niewielkie podręczne quadcoptery jako „wiszące w powietrzu oko” stosowane na poziome drużyny są niezwykle przydatne na polu walki, a same firmy wychodzą naprzeciw takim potrzebom (patrz: polski X-FRONTER od WB GROUP). Podobnie dzieje się z systemami uderzeniowymi i wspominanymi dronami FPV.

W tym kontekście nieco smutno było patrzeć na prezentowanego na MSPO 2024 słynnego drona Bayraktar TB2, który nie wzbudzał już takich emocji, nie był nawet jakoś specjalnie eksponowany jak w 2022 r. przed ich zakupem do polskiej armii…

Na tegorocznej edycji MSPO prezentowano również nowe duże BSP, ale ciężko powiedzieć czy cieszyły się one zainteresowaniem potencjalnych nabywców. Na pewno same w sobie robiły wrażenie, ale być może na ten moment w kategorii popularności muszą ustąpić miejsca znacznie mniejszym BSP.

Przełomem w niedalekiej przyszłości może być program „lojalnego skrzydłowego” i równoległy rozwój algorytmów AI również w rojach małych autonomicznych dronów bojowych, dla których na obecną chwilę nie opracowano skutecznych systemów przeciwdziałania.

Pozostałe systemy BSP zaobserwowane na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego 2024 w Kielcach:

---