Loty dronów w strefie kontrolowanej lotnisk (CTR) bez względu na to, czy są wykonywanie komercyjnie przez operatorów ze świadectwem kwalifikacji UAVO czy też przez osoby, które planują lot sportowy lub rekreacyjny – mogą być wykonywane dopiero po uzyskaniu zgody od Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej. Jak zatem zgłosić taki lot drona w CTR?

Za pomoc przygotowaniu artykułu dziękuję Panu Maciejowi Włodarczykowi – pracownikowi ASM1 (PAŻP), który czuwał nad merytoryczną zawartością poniższego tekstu.

Prawo dotyczące wykonywania lotów w CTR  obecnie jest jednakowe zrówno dla lotów komercyjnych jak i „sportowo-rekreacyjnych”, a konkretny zapis znajdziemy w Załączniku 6 (Modele latające oraz bezzałogowe statki powietrzne o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie większej niż 25 kg, używane wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku) do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA I GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 26 marca 2013 r.w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy – Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków – zapis ten brzmi:

Rozdział 4 – Zasady wykonywania lotów

4.1. Loty modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych w warunkach VLOS wykonuje się z zachowaniem następujących warunków:

8) w strefach CTR na warunkach określonych i opublikowanych w AIP Polska przez instytucję zapewniającą służby żeglugi powietrznej i za zgodą właściwego organu ATC.

Bardzo ważny jest fakt, iż strefy CTR zaczynają się zawsze od powierzchni ziemi (GND) więc w tych strefach bezwzględnie wymagane jest pozwolenie na loty nawet do wysokości drzew czy budynków o czym mogą nie wiedzieć lub nie chcą wiedzieć operatorzy latający typowo rekreacyjnie – niestety w tej kwestii prawo jest jednoznaczne i każdy taki lot powinien być zgłaszany.

W pierwszej kolejności trzeba zweryfikować, czy lot faktycznie ma odbywać się w CTR czy nie. To jest stosunkowo proste zadanie ponieważ CTR to stałe elementy przestrzeni powietrznej rozciągające się nad i wokół lotnisk komunikacyjnych. W Polsce na chwilę obecną takich stref jest 14. Jak je odnaleźć? Najszybciej skorzystać z jednej z dwóch dostępnych map:

• http://ai.pansa.pl/dron/ – oficjalna mapa stworzona na potrzeby operatorów dronów, jest bardzo przejrzysta, bo zawiera jedynie przestrzenie kontrolowane z możliwością lotów po uzyskaniu zgody (pomarańczowe) i strefy zabronione (w kolorze czerwonym). Strefy kontrolowane lotnisk CTR zawierają się w strefach pomarańczowych. Wystarczy kliknąć na odpowiedni obszar – na ekranie pokaże się informacja jaka to strefa CTR oraz link do formularza zgłoszenia chęci lotu. Uwaga: jak napisano w legendzie mapy „Dane ważne od chwili obecnej +3 godziny” – zatem należy mapę sprawdzać w miarę regularnie.
• https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?mid=z1EfG5cBgZq0.kAydBqKO2Sxc&z=7 – o wiele bardziej rozbudowana mapa, która zawiera również inne rodzaje przestrzeni powietrznych prócz CTR: TMA, ATZ, MATZ, EPP, EPR, EPD, TSA, TRA, TFR, MRT, EA. Mapa ta nie jest aktualizowana na bieżąco, ale nas wciąż interesują stałe strefy CTR, a te możemy z łatwością zlokalizować na powyższej mapie po wyłączeniu wszystkich pozostałych.

Wiedząc już, że będziemy wykonywać lot w znanej nam strefie CTR musimy określić precyzyjną lokalizację naszego położenia oraz obszaru, nad którym będziemy latać. Lokalizacja (a dokładniej jej granice poziome) może być określona na zasadzie podania wierzchołków kwadratu lub najlepiej punktu centralnego i promienia lotów. Podane rejony lotów nie moga być zbyt obszerne, nie powinny przekraczać okręgu o promieniu 300-400m (w końcu to lot VLOS). Co istotne – formularz wskazuje, że współrzędne granic powinny zostać podane w standardzie WGS-84, a to umożliwia chociażby ta mapa: http://pos-map.appspot.com/pl/coordinates60.html lub mapy z aplikacji Google Earth. Tutaj jeszcze inny kalkulator: http://vbest.com.pl/gps.

Formularz zgłoszenia lotu w CTR

Formularz zgłoszeń lotów z CTR został udostępniony przez PAŻP na tej stronie: http://www.pansa.pl/OPS/zgloszenie_UAS.pdf. Przyjrzyjmy się zatem jego zawartości:

Na co warto zwrócić uwagę:

• na jednym formularzu można zgłosić kilka terminów i lokalizacji lotów – żeby nie produkować kilku – kilkunastu papierów niepotrzebnie PAŻP wychodzi temu na przeciw i można zgłosić od razu kilka lotów dronem
• warto podać termin zapasowy – może okazać się, że w danym terminie nie będzie możliwości polecieć w CTR, wtedy PAŻP wyznaczy zapasowy najbliższy możliwy termin lotu
• wysokość lotu można podać w stopach, ale równie dobrze w metrach nad poziomem gruntu (AGL – Above Ground Level)
• należy wpisać rodzaj drona i MTOM czyli masę drona – chociażby po to, żeby inni użytkownicy przestrzeni powietrznej wiedzieli czego się spodziewać w powietrzu, gdy zostaną ostrzeżeni o lotach drona w danym miejscu
• dla informacji służb należy w punkcie 3 opisać jaki charakter ma mieć lot (filmowanie obiektu, rekreacyjny, sportowy itd.)
• w danych kontaktowych istotne jest podanie telefonu komórkowego (nie stacjonarnego, bo potrzebny jest stały kontakt z wieżą przed, w trakcie i krótki po wykonaniu lotów) oraz adresu e-mail, na który przyjdzie odpowiedź od PAŻP w sprawie zgłoszenia
• w dziale Załączniki – w przypadku lotów komercyjnych/zarobkowych – można dopisać świadectwo UAVO i jego numer a następnie załączyć jego skan, ale nie jest to wymóg, bo PAŻP nie weryfikuje świadectw kwalifikacji UAVO.

UWAGA: Powyższe formularze wysyłamy jedynie na loty w CTR i na żadne inne.

Komplet dokumentów (lub sam wypełniony formularz) należy przesłać co najmniej na 3 dni przed terminem wykonywanych lotów. Można je wysłać do PAŻP przy pomocy:

• e-mail’a: asm1@pansa.pl,
• zwykłym listem na adres:
  Polska Agencja Żeglugi Powietrznej
  Ośrodek Planowania Strategicznego ASM1
  ul. Wieżowa 8
  02-147 Warszawa

Jak widać chociażby z powyższych danych analizą wniosków i wydawaniem pozwoleń zajmuje się Ośrodek Planowania Strategicznego ASM1. Jest to specialna komórka wchodząca w skład Biura Zarządzania Przestrzenia Powietrzną i Przygotowania Operacyjnego zajmująca się m.in. zarządzaniem stałymi oraz elastycznymi elementami przestrzeni powietrznej, takimi właśnie jak strefy CTR.

ASM1 udostępnia również specjalne informacyjne telefony kontaktowe:

• w celu uzyskania szczegółowych informacji – kontakt w dniach: poniedziałek – piątek, w godzinach od 07:00 do 15:00.
  Tel.: (+ 48 22) 574-57-23
  Tel.: (+ 48 22) 574-57-24
  Tel.: (+ 48 22) 574-57-25
• w celu uzyskania informacji na temat wykonywania lotów bezzałogowych statków powietrznych szczególnie polecam tel.: (+ 48 22) 574-57-15

Pamiętajmy również o tym, że ludzie dostępni pod telefonami pomocniczymi nie są od uczenia nas przepisów, które obowiązują, a jedynie służą nam pomocą przy zgłaszaniu lotów.

Czasem możemy nie dostać zgody…

Przeważnie ASM1 stara się tak zorganizować przestrzeń powietrzną, by loty dronów były w niej w większości przypadku możliwe i bezproblemowe. Czasem jednak możemy dostać odmowę. Co jest najważniejsze – bez oficjalnego potwierdzenia „na piśmie” od ASM1 (PAŻP) nie możemy wykonywać żadnych lotów. Jeśli nie otrzymamy informacji mailem na czas to zawsze możemy przedzwonić na wskazane wyżej numery telefonów, ale nigdy nie można zakładać, że PAŻP wydał zgodę, ale jej nam nie przesłał! Warto również zajrzeć do folderu SPAM na naszej poczcie e-mail.

W innych sytuacjach możemy otrzymać zgodę na lot, ale… no właśnie – jest kilka „ale”. W odpowiedzi PAŻPu możemy znaleźć np. zawężenie obszaru, o który prosiliśmy, możemy dostać zgodę na inną – zwykle mniejszą wysokość lotów lub całkiem zmieniony termin lotów (na zapasowy, jeśli takowy podaliśmy). Warto zatem zwrócić uwagę na to co nam PAŻP odpisał.

UWAGA: mimo zgody ASM-1 (PAŻP) na lot dronem może dojść do sytuacji, że nie otrzymamy ostatecznie na niego zgody… Dlaczego? Bo od ASM1 otrzymujemy oficjalne „warunki wykonywania lotów”, ale ostateczną decyzję podejmuje TWR (wieża lotniska, do którego przypisany jest CTR). Odpowiedź z PAŻP, którą otrzymujemy do wiadomości jest przesyłana w tej samej formie do wieży kontroli lotów (TWR – ToWeR) i to kontroler lotu w ostatnim momencie może nam odmówić możliwości wykonania lotu bez podania przyczyny – po prostu sytuacja w powietrzu w danym momencie może być inna niż zakładana i to wystarczy.

Zgoda kontrolera ruchu lotniczego na wykonanie lotu nie zwalnia na z obowiązku ustępowania ruchu lotniczemu który możemy napotkać w CTR. Nie mówimy tu jedynie o samolotach pasażerskich. W CTR możemy również spotkać loty mniejszych samolotów wykonujący loty po tzw. trasach VFR (lub pomiedzy punktami VFR) lub loty śmigłowców ratowniczych, policyjnych itp. Przebieg tras VFR możemy znaleźć w AIP Polska w części AD, gdzie znajduje się opis każdego lotniska. Mapki o numerze 7-2-1  dla poszczególnych lotnisk przedstawiają przebieg dolotów i odlotów VFR do/z danego lotniska. Mając taka wiedzę, że znajdujemy się pod trasą VFR lub w jej poblizu możemy być przygotowani na to, że będziemy musieli częściej ustępować pierwszeństwa innym statkom powietrznym.

Mamy zgodę! I co potem?

Dostaliśmy zgodę na loty w danym CTR na określonych warunkach. Pakujemy manatki i jedziemy w miejsce startu drona. Co dalej? Po przygotowaniu się do lotów należy zadzwonić na wieżę (TWR – nr telefonu jest podawany w odpowiedzi od PAŻP) i ostatecznie zapytać o zgodę. Kontroler lotu jest na to przygotowany, bo również ma nasze dane łącznie z numerem, z którego mamy zadzwonić więc spodziewa się takiego telefonu od nas. Zgłoszenie startu (rozpoczęcia lotów) jest obowiązkowe tak samo jak telefon po zakończeniu lotów do kontrolera w TWR. Bez tego nie będzie miał on pewności, że loty rzeczywiście zostały zakończone i że nie ma naszego drona już w danej przestrzeni powietrznej.

Podczas lotu należy mieć również wolną linię telefoniczną, więc najlepiej w tym czasie z nikim nie rozmawiać. Czemu? Bo to jedyny sposób na kontakt kontrolera z nami. Pamiętajmy, że w samolotach jest stała komunikacja radiowa z wieżą, my mamy do dyspozycji tylko połączenie komórkowe z wieżą. Jeśli zajdzie jakaś nieoczekiwana sytuacja w powietrzu (np. lądowanie awaryjne samolotu) wieża zadzwoni do nas z nakazem opuszczenia przestrzeni i niestety będziemy musieli się do niego zastosować.