W dniu wczorajszym (3.03.2025 r.) zostało opublikowane Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 marca 2025 r. w sprawie trybu oraz terminów wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów, osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, wzoru znaku zakazu fotografowania oraz sposobu jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia. Co to oznacza dla użytkowników dronów?

Od dawna zapowiadane (poprzez art. 616a ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny) rozporządzenie MON niestety zostało finalnie opublikowane wczoraj i wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia (a więc od 18 kwietnia 2025 r.). Czemu „niestety”?

Rozporządzenie zawiera, prócz samych zasad wnioskowania o zezwolenia na fotografowanie szczególnie istotnych obiektów, wzór znaku zakazu fotografowania obiektów strategicznych.

Znaki te powinny zostać umieszczone na obiektach „w miejscach widocznych” (na ogrodzeniach, na elementach konstrukcyjnych obiektów). Na podstawie wspomnianego art. 616a z ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, nie będzie można ich fotografować bez zezwolenia zarządcy tego obiektu. Jak tych przepisów mają przestrzegać droniarze?

Zakaz fotografowania (obiektów strategicznych) w praktyce

Każdy, kto choć raz oglądał świat z perspektywy kamery umieszczonej na dronie wiszącym np. na 100 m wysokości nad ziemią wie, że w szerokim kadrze można zmieścić niemal całą dzielnicę miasta.

Dostrzegalność znaków „zakazu fotografowania” umieszczonych na ogrodzeniu lub na samym obiekcie jest w zasadzie żadna jeśli kamera w dronie nie ma opcji dobrego przybliżenia (zoom’owania), ale nawet wtedy nie jest możliwe przyjrzenie się wszystkim fotografowanym z góry obiektom i stwierdzenie, czy zostały objęte zakazem fotografowania.

Jakich obiektów nie można fotografować?

Zgodnie z ust. 1 art. 616a (ustawa o obronie Ojczyzny):

Zakazuje się, bez zezwolenia, fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku:
1) obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym wyrażającym ten zakaz, zwanym dalej „znakiem zakazu fotografowania”;
2) osób lub ruchomości znajdujących się w obiektach, o których mowa w pkt 1.

Z kolei art. 617 tej samej ustawy zakłada, iż Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje obiektów szczególnie ważnych dla obronności lub bezpieczeństwa państwa i ich kategorie. Rozporządzenie to ogłoszono 22 kwietnia 2022 r. i obowiązuje od dnia następnego, czyli 23 kwietnia 2022 r. Jest to Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony.

W Rozdziale 2 tego rozporządzenia określono wszystkie rodzaje obiektów „szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa”. Lista jest długa, więc odsyłam bezpośrednio do rozporządzenia (link w Źródłach na dole artykułu), natomiast w tym miejscu przytoczę niektóre z nich – te mniej oczywiste, bo niezwiązane bezpośrednio z siedzibami MON lub 3-literowych służb, tudzież niebędące fabrykami uzbrojenia, produkcji materiałów wybuchowych itp.:

• mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu dróg lub linii kolejowych o znaczeniu obronnym;
• porty morskie o znaczeniu obronnym;
• obiekty infrastruktury łączności, w tym obiekty operatorów pocztowych i przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przeznaczone do realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa lub obronności państwa;
• zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne, których awaria może spowodować zatopienie terenów o powierzchni powyżej 500 km2 albo obszaru o mniejszej powierzchni, na którym znajdują się obiekty uznane za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa;
• obiekty mające bezpośredni związek z wydobywaniem: gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, rud pierwiastków rzadkich oraz pierwiastków promieniotwórczych, piasków formierskich i szklarskich oraz ziemi krzemionkowej;
• elektrownie i elektrociepłownie zawodowe, z wyjątkiem elektrowni jądrowych, których produkcja energii jest przekazywana do wspólnej sieci elektroenergetycznej lub stacje elektroenergetyczne należące do operatorów systemów dystrybucyjnych;
• inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie w znacznych rozmiarach dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego, środowiska albo spowodować poważne straty materialne lub zakłócić funkcjonowanie państwa.

Jak często latając dronem fotografowaliście mosty? Jak często w kadrze był jakiś port morski? Czasem mogły zdarzyć się jakieś „obiekty infrastruktury łączności” (maszty antenowe?), innym razem zapory wodne, nad którymi nikt nie lata (bo zwykle nie można), ale w kadrze mogły się znaleźć… Najbardziej pojemny termin to „inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie w znacznych rozmiarach dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego, środowiska albo spowodować poważne straty materialne lub zakłócić funkcjonowanie państwa”. Czy tym „innym obiektem, którego zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie w znacznych rozmiarach dla dziedzictwa narodowego” może być np. Zamek Królewski na Wawelu lub inny dobrze znany zabytek? Co, jeśli jego zarządca zabezpieczy taki obiekt znakami zakazu fotografowania, podpartego ustawą o obronie Ojczyzny?

Dochodzimy zatem do mocno niepokojącego wniosku: pilot drona z kamerą na pokładzie, w szerokim ujęciu – czy to zdjęcia czy filmu z drona – może zupełnie przypadkiem utrwalić obiekty, które zostały opatrzone znakiem zakazu fotografowania. Nie będzie miał nawet świadomości, że łamie prawo, bo nie sposób, patrząc z dużej odległości i wysokości, zweryfikować obecność takich obiektów.

Rodzą się pytania: czy powstanie publiczna lista takich obiektów, dzięki której wcześniej będzie można ewentualnie zaplanować ich „niefotografowanie”? Byłoby to absurdalne – w końcu są to obiekty strategiczne, szczególnie ważne dla obrony Ojczyzny. Jak ma się do tego prawo krajobrazu (panoramy)? Jest to pewien wyjątek w prawie autorskim, który pozwala na fotografowanie obiektów stanowiących fragment szerokiego kadru, bez uzyskiwania zgody od ich zarządców. Problem w tym, że zakaz jest nałożony przez ustawę o Obronie ojczyzny, a wyjątki z prawa autorskiego nie będą tu miały żadnego znaczenia. Jak zatem uniknąć ewentualnych konsekwencji złamania tego zakazu latając dronem? Co nam w ogóle za to grozi?

Art. 683a.

1. Kto bez zezwolenia fotografuje, filmuje lub utrwala w inny sposób obraz obiektu, o którym mowa w art. 616a, oznaczonego znakiem zakazu fotografowania, albo wizerunek osoby lub ruchomości znajdującej się w takim obiekcie, podlega karze aresztu albo grzywny.

2. W razie popełnienia wykroczenia określonego w ust. 1 można orzec przepadek przedmiotów pochodzących z tego wykroczenia oraz służących do popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy.

Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny

Prawdę mówiąc, na tę chwilę nie widzę dobrego rozwiązania. Zakaz fotografowania obiektów strategicznych (tj. szczególnie ważnych dla obronności lub bezpieczeństwa państwa) uderzy w większości przypadków w osoby, które potencjalnie nie są żadnym zagrożeniem dla państwa (dotyczy to nie tylko pilotów dronów – czy kierowca, który ma zamontowany wideorejestrator w aucie, nie narusza tego prawa zupełnie przypadkiem?). Z kolei ci, którzy to zagrożenie stanowią, znajdą sposób na to, by zapewne nie dać się łatwo złapać…

Źródła:

• Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – link
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony – link
• Rozporządzenie MON z dnia 27 marca 2025 r. ws. fotografowania obiektów strategicznych – link

---